V Рэспубліканскія Беларускія Калядныя чытанні
V РЭСПУБЛІКАНСКІЯ КАЛЯДНЫЯ ЧЫТАННІ «ВЯЛІКАЯ ПЕРАМОГА: СПАДЧЫНА І НАШЧАДКІ».
Мінск 28-30 лістапада 2019 года
28 лістапада 2019 года плённа працавала Секцыя «Гісторыка-культурныя праваслаўныя каштоўнасці ў духоўна-маральным і патрыятычным выхаванні дзяцей і моладзі» V рэспубліканскіх Беларускіх Калядных чытанняў «Вялікая перамога: спадчына і нашчадкі» (далей – Чытанні), арганізатарам правядзення якой стаў Рэспубліканскі цэнтр экалогіі і краязнаўства і Сінадальны аддзел рэлігійнай адукацыі і катэхізацыі Беларускай Праваслаўнай Царквы.
Вялікая Айчынная вайна закранула амаль скурную сям'ю ў Беларусі, таму захаванне памяці аб гэтай вайне, яе героях - справа ганару для кожнага грамадзяніна нашай краіны.
2019 год праходзіць пад знакам 75-й гадавінай Вялікай Перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне. Гэтай значнай падзеі прысвечаны V рэспубліканскія Калядныя чытанні.
Падчас работы Секцыі яе ўдзельнікі, святары, педагогі ўстаноў агульнага сярэдняга і дадатковага адукацыі дзяцей і моладзі, супрацоўнікі раённых аддзелаў (упраўленняў) адукацыі Мінскай вобласці, усяго каля 80 чалавек, заслухалі 19 выступленняў па пытаннях далучэння моладзі да гістрыка-культурных праваслаўных каштоўнасцей малой радзімы, абмяняліся вопытам работы ў накірунку праваслаўнага краязнаўства.
Епіскап Барысаўскі і Мар'інагорскі Веніямін — старшыня Сінадальнага аддзела рэлігійнай адукацыі і катэхізацыі Беларускай Праваслаўнай Царквы, старшыня аргкамітэта Беларускіх Калядных чытанняў, адкрыў работу Секцыі і ў сваім выступленні (на беларускай мове) Айчыннай вайны і важнасці далучэння моладзі да захавання памяці аб гераічных подзвігах нашага народа.
Напрыканцы свайго выступлення Уладыка Веніямін уручыў граматы Сінадальнага аддзела рэлігійнай адукацыі і катэхізацыі Беларускай Праваслаўнай Царквы за вялікую працу на ніве духоўнай асветы Нікіцінай Людміле Канстанцінаўне сярэдняя школа» Мінскага раёна, Дубінецкай Зінаідзе Дзмітрыеўне, педагогу ДУА «Плешчыцкая сярэдняя школа» Пінскага раёна Брэсцкай вобласці, Пахвалёнай Аліне Казіміраўне, кіраўніку народнага гісторыка-краязнаўчага музея ДУА «Гімназія № 25 г. Мінска, Вяцкаму Уладзіміру па духоўна-маральнаму выхаванню, намесніку дырэктара ДУА "Вучэбна-педагагічны комплекс яслі сад сярэдняя школа № 24 г. Барысава", Кравец Аляксандры Яўгеньеўне, загадчыку аддзела краязнаўства УА "Рэспубліканскі цэнтр экалогіі і краязнаўства".
Пратадыякан Павел Бубноў, выкладчык Мінскай духоўнай акадэміі i Мінскай духоўнай семінарыі, падрабязна паведаў аб дзейнасці Праваслаўнай Царквы ў гады Вялікай Айчыннай вайны на тэрыторыі Беларусі, аб цяжкасцях і выпрабаваннях, якія разам са сваёй паствай пераадольвала Царква.
Кравец Аляксандра Яўгеньеўна, загадчык аддзела краязнаўства і патрыятычнага выхавання Рэспубліканскага цэнтра экалогіі і краязнаўства, у сваім выступленні акрэсліла розныя накірункі дзейнасці ўстаноў адукацыі краіны ў межах праваслаўнага краязнаўства: дзейнасць аб'яднанняў па інтарэсах турысцка-краязнаўчага профілю; правядзенне рэспубліканскіх і рэгіянальных акцый, праектаў, конкурсаў; пошукавая дзейнасць, якая накіравана на даследаванне і вывучэнне асобных старонак рэгіянальнай гісторыі і культуры; правядзенне экспедыцый, экскурсій, паходаў, краязнаўчых летнікаў і злётаў і г.д.; арганізацыя мерапрыемстваў для педагагічных работнікаў.
Падліпская Зоя Іванаўна, дырэктар Цэнтра праваслаўнага краязнаўства і нацыянальнай культуры Беларускай Праваслаўнай Царквы, якая нядаўна пачала сваю працу, запрасіла педагогаў, удзельнікаў Чытанняў да цеснага супрацоўніцтва і скіравала ўвагу на асноўных напрамках работы Цэнтра.
Кавалевіч Аляксандр Мікалаевіч, настаўнік гісторыі і грамадазнаўства ДУА "Воўчынская сярэдняя школа Камянецкага раёна" пазнаёміў удзельнікаў Секцыі з праектам "Страчаныя храмы Камянетчыны", у рамках якога было праведзена даследаванне гісторыі храмаў раёна, устаноўлены абставіны знішчэння праваслаўных цэркваў у ХХ стагоддзі. Сабраны звесткі аб кожнай з разбураных цэркваў, складзены рэестр. Створаны канал на сервісе youtube, дзе размешчаны фільмы аб разбураных святынях. Даследчая праца ў рамках праваслаўнага краязнаўства знайшла працяг у праекце аб прыдарожных крыжах Камянецкага раёна. Даследаваны прыдарожныя крыжы Камянецкага раёна і створана інтэрактыўная карта, якая дазваляе дэманстраваць даследчы відэаматэрыял.
Дапоўніла выступленне Кавалевіча А.М. адносна прыдарожных крыжоў Скарына Галіна Васільеўна, настаўніца гімназіі г. Белаазёрска Бярозаўскага раёна Брэсцкай вобласці, якая пазнаёміла прысутных з іх разнастайнасцю і прызначэннем. На аснове сабранага матэрыялу разам з вучэнцамі яна распрацавала экскурсію “Прыдарожныя крыжы як сведкі лёсу народа”, вусны часопіс “Маўклівыя сведкі гісторыі”, якія выкарыстоўваюць настаўнікі горада і раёна для правядзення пазакласных заняткаў. Яшчэ Галіна Васільеўна прадставіла маршрут па храмах раёна “Дарога да храма”, якія маюць статус гісторыка-культурнай каштоўнасці.
«Разам з вучнямі нашай установы адукацыі мы праводзілі даследаванне гісторыі храмаў на тэрыторыі нашай малой радзімы», – адзначыла ў сваім выступленні Козел Таццяна Мікалаеўна, настаўнік гісторыі і грамадазнаўства ДУА “Лапацінская сярэдняя школа Пінскага раёна”, - “Нам удалося даведацца шмат цікавага з жыцця настаяцеляў гэтых храмаў, прасачыць іх жыццёвы шлях. Скурны храм нясе сваю судьбу, свой непаўторны характар. Намі было вывучана дзевяць храмаў. Па выніках працы распрацаваны турыстычны маршрут “Маршрутамі святынь малой радзімы”, зроблены макеты храмаў Святога Прарока Божага Ільі ў вёсцы Вуйвічы, і макет храма, які быў згублены ў вёсцы Кудрычы”.
Тэма стварэння турысцка-экскурсійных маршрутаў па духоўных аб'ектах малой радзімы была асабліва актуальная на Секцыі.
"З настаяцелем праваслаўнага храма айцом Дзмітрыем", - адзначыла ў сваім выступленні Леўкавец Марыя Мікалаеўна, кіраўнік народнага музея ДУА “Міханавіцкая сярэдняя школа” Мінскага раёна, - “ладзяцца экскурсіі да месцаў, дзе праходзілі баі ваеннай пары, праводзім самыя разныя мерапрыемствы. Сумесная экспедыцыя з айцом Дзмітрыем па вызначэнні месцаў храмаў, якія дзейнічалі ў наваколлі Міханавіч у ХІХ-пач. ХХ стагоддзяў, натхнілі на разпрацоўку экскурсійнага маршруту "Гісторыя, якая расказана храмам". Экскурсійны маршрут знаёміць з праваслаўнымі храмамі Мінскага раёна, якім нададзены статус гісторыка-культурных каштоўнасцяў. Крыніцамі экскурсійнага матэрыялу сталі рэсурсы праваслаўных сайтаў, краязнаўчыя работы вучэнцаў Мінскага раёна. Трэба сказаць, што ў апошнюю гадзіну шмат даследчыкаў прац вучэнцаў прысвечана гісторыі Праваслаўя Мінскага раёна, у якіх адлюстравана гісторыя храмаў з кранальнымі звесткамі пра жыццёвы лёс і служэнне свяшчэнняў, у тым ліку і ў гады Вялікай Айчыннай вайны».
Жыццё і дзейнасць святароў розных перыядаў Вялікай Айчыннай вайны, іх чалавечы і грамадзянскі подзвіг быў прадстаўлены ў ходзе работы Секцыі Залескім Іосіфам Іосіфавічам, настаўнікам гісторыі і грамадазнаўства ДУА «Ліцэй г. Ліды». Іосіф Іосіфавіч расказаў пра пастыра Усціновічы Мікалаі Канстанцінавічы, які ў гады Вялікай Айчыннай вайны згодна нёс пастырскае служэнне на Лідчыне, дапамагаў партызанам, ратаваў землякоў ад фашысцкай пагрозы, быў рэпрэсіраваны пасля вайны, рэабілітаваны, і затым нёс.
Анюхоўская Кацярына Аляксандраўна, студэнтка I курса гістарычнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта распавяла аб Стэфане Кучынскім: свае жыцця. Адзін з выратаваных, Барыс Грышановіч напісаў хадайніцтва аб прысваенні звання “праведнік народаў свету” С. Кучынскаму, а мы сабралі і накіравалі ў аддзел праведнікаў мемарыяльнага інстытута Катастрофы і гераізму Еўрапейскага габрэйства “Яд Вашэм” (Ізраіль) дакументы для прысваення гэтага звання. Кучынскаму. У 2017 г. пачетнае званне “Праведнік народаў свету” прысвоена протаіерэю С. Кучынскаму (пасмяротна). Ён стаў другім праваслаўным святаром у Беларусі, якому прысвоена гэтае званне».
Кіраўніком краязнаўчых работ Анюхоўскай Кацярыны з'яўляецца Цыганак Неаніла Львоўна, настаўнік-метадыст, выкладчык гісторыі і грамадазнаўства ДУА «СШ № 2 г. Асіповічы». На Секцыі яна дапоўніла выступленне Кацярыны і пакрокава прадставіла шляхі даследавання ў рамках гэтай тэмы.
Жыццё святароў перыяду Вялікай Айчыннай вайны, іх маральны і грамадзянскі подзвіг важная тэма даследаванняў у рамках праваслаўнага краязнаўства.
Нікіціна Людміл Канстанцінаўна, кіраўнік народнага комплекснага музея “Гісторыя Заронаўскага краю” ДУА “Заронаўскі дзіцячы сад Віцебскага раёна” добра ведае гісторыю свайго краю і гэтыя веды імкнецца перадаць вучням і мясцовым жыхарам. «Ведаючы гісторыю свайго краю, з'явілася жаданне вярнуць культурныя традыцыі і святы, што бытавалі на нашых землях. Вось мы (педагогі, работнікі культуры і мясцовы сельсавет) сталі праводзіць свята вёскі Заронава (першы ўспамін пра Заронава датуецца 1533 гадам). Такія святы вяртаюць нашу памяць у даўнія гадзіны. Моладзь засвойвае культурныя традыцыі. …Вадохрышча вярнулася ў Заронава. Як прыгадалі мясцовыя людзі, што заўсёды ў гэты дзень на возеры маліліся і асвячалі ваду. Цяпер прыязджае бацюшка, збіраецца не толькі наша вёска, а і з навакольных прыходзяць. Гэта ўжо стала добрай традыцыяй. Сёння мы запрашаем святароў яшчэ і на Вербную нядзелю, Вялікдзень і Раданіцу. У сваіх пропаведзях бацюшка настаўляе людзей, навошта мы ўсё гэта робім. Радасна, што моладзь з задавальненнем удзельнічае ў такіх святах».
Аб выкарыстанні рэгіянальных гісторыка-культурных праваслаўных каштоўнасцей у мэтах фарміравання асноў духоўнай культуры ў падрастаючага паколення, аб выхавання любові ды малой радзімы на праваслаўных культурна-гістарычных традыцыях паведала Хаванская Надзея Аляксееўна, настаўнік беларускай мовы і літаратуры ДУА «Ульская сярэдняя школа Бешанковіцкага раёна».
Павышэнню прафесійнага майстэрства педагагічных работнікаў, сёння ўдзяляецца вялікая ўвага як на рэспубліканскім, так і на рэгіянальных і раённых узроўнях. На базе ДУА "Гімназія № 25 г.Мінска" праводзяцца традыцыйныя адкрытыя раённыя краязнаўчыя чытанні. Аб гэтым распавяла Пахваленая Аліна Казіміраўна, кіраўнік народнага гісторыка-краязнаўчага музея гімназіі. Працуе секцыя “Хрысціянства і культура”, дзе прэзентуюцца навукова-даследчыя работы вучняў у галіне вывучэння духоўнай культуры і аказанне ўплыву хрысціянства на фарміраванне культурных каштоўнасцей насельніцтва Беларусі ў розныя перыяды гістарычнага развіцця грамадства.
Вяцкі Уладзімір Сяргеевіч, намеснік дырэктара ДУА «Вучэбна-педагагічны комплекс яслі сад сярэдняя школа № 24 г. Барысава» Радзецкая Ірына Яўгенаўна, настаўнік гісторыі ДУА "Сярэдняя школа № 2 г. Слоніма" прадставілі нетрадыцыйную форму арганізацыі працы ў межах праваслаўнага краязнаўства з вучэнцамі – правядзенне летнікаў. Уладзімір Сяргеевіч падрабязна расказаў пра арганізацыйныя моманты правядзення летнікаў, а Ірына Яўгенаўна – пра тое, як яна са сваімі выхаванцамі літаральна трымаюць гісторыю ў руках калі становяцца ўдзельнікамі гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі).
Вінаградава Наталля Мікалаеўна, кіраўнік музея ДУА "Вымнянскі дзіцячы сад - базавая школа" Віцебскага райна пазнаёміла ўдзельнікаў Секцыі з пошукава-даследчым праектам "Цаною жыцця". Гэты праект па пошуку імён абаронцаў Айчыны, якія загінулі ў ходзе баёў на тэрыторыі Вымнянскага сельсавета, па ўвекавечанні памяці аб загінуўшых на гэтай тэрыторыі, па ўстанаўленню сувязей з продкамі загінуўшых воінаў, па далучэнні вучняў да пошукава-даследчай і грамадска-карыснай дзейнасці. .
Міхаленка Алена Іосіфаўна, рэдактарка газеты «Уваскрэсенне», у сваім выступенні закцэнтавала ўвагу ўдзельнікаў Секцыі на выхаваўчым патэнцыяле гістарычных матэрыялаў. Неабходна дзяліцца краязнаўчымі даследчымі набыткамі, папулярызаваць дзейнасць праз сродкі масавай інфармацыі. Алена Іосіфаўна запрасіла ўдзельнікаў Чытанняў да супрацоўніцтва з газетай.
Пры падвядзенні вынікаў работы Секцыі было адзначана, што прадстаўленыя апрабаваныя педагогамі розныя формы і метады далучэння вучняў да духоўнай культуры краю, могуць быць выкарыстаны іншымі ўстановамі адукацыі пры рабоце з вучэнцамі. Усе тэмы выступленняў актуальныя і аб'яднаны імкненнем надаць рабоце па фарміраванні духоўнай і маральнай асобы мэтанакіраваны і дынамічны характар, павысіць яе якасць і дзейснасць.
Разам з тым, ёсць разуменне, што ў справе выхавання падрастаючага паколення рэалізуюцца далёка не ўсе магчымасці выхаваўчага патэнцыялу праваслаўнай традыцыйнай культуры.
Удзельнікі Секцыі адзначылі важнасць і неабходнасць далейшага выкарыстання розных форм і метадаў работы ўстаноў адукацыі па праваслаўнаму краязнаўству ў мэтах духоўна-маральнага выхавання дзяцей і моладзі і РЭКАМЕНДАВАЛІ:
актывізаваць дзейнасць устаноў адукацыі ў рамках праваслаўнага краязнаўства праз работу рэсурсных цэнтраў па духоўна-маральным выхаванні, арганізацыю аб'яднанняў па інтарэсах, праектную і музейную дзейнасць камунікатыўных інтэрнэт-тэхналогій, а таксама шырэй выкарыстоўваць магчымасці супрацоўніцтва царквы з установамі агульнага, сярэдняга і дадатковага адукацыі ў духоўна-маральным выхаванні падрастаючага паколення і папулярызаваць вопыт супрацоўніцтва.
Напрыканцы мерапрыемства протадыякан Павел Бубноў правёў экскурсію і пазнаёміў удзельнікаў Секцыі з Мінскай духоўнай акадэміяй.
29 лістапада у Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі адбылося ўрачыстае адкрыццё V рэспубліканскіх Беларускіх Калядных чытанняў, дзе прынялі ўдзел: мітрапаліт Мінскі і Заслаўскі Павел, Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі; міністр інфармацыі Рэспублікі Беларусь Аляксандр Мікалаевіч Карлюкевіч; міністр аховы здароўя Рэспублікі Беларусь Уладзімір Сцяпанавіч Каранік; міністр працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь Ірына Анатольеўна Касцевіч; епіскап Барысаўскі і Мар'інагорскі Веніямін — старшыня Сінадальнага аддзела рэлігійнай адукацыі і катэхізацыі Беларускай Праваслаўнай Царквы, старшыня аргкамітэта Беларускіх Калядных чытанняў; епіскап Тураўскі і Мазырскі Леанід; епіскап Слуцкі і Салігорскі Антоній; Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Арменія ў Рэспубліцы Беларусь Армен Вачыкавіч Гевандзян; Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Малдова ў Рэспубліцы Беларусь Віктар Васільевіч Сарачан; Надзвычайны і Паўнамоцны пасол Расійскай Федэрацыі ў Рэспубліцы Беларусь Дзмітрый Фёдаравіч Мезенцаў.
У пачатку мерапрыемства было падпісана абноўленае Пагадненне аб супрацоўніцтве паміж Беларускай Праваслаўнай Царквой і Міністэрствам інфармацыі Рэспублікі Беларусь.
Пленарнае пасяджэнне Калядных чытанняў адкрылася выступленнем хору “Лёсы”. Хор складаецца з людзей, якія з'яўляліся ў дзіцячым узросце вязнямі канцэнтрацыйных лагераў альбо перажылі акупацыю. Зала стоячы вітала спевакоў, дзяцінства якіх апаліла вайна.
На экране дэманстраваліся кадры дакументальнага фільма "За сяброў сваіх", які апавядае пра ролю Рускай Праваслаўнай Царквы і праваслаўнага духавенства ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гадоў.
Прысутных цёпла віталі кіраўнікі дыпламатычных місій: Пасол Расіі Дзмітрый Мезенцаў, Пасол Арменіі Армэн Гевандзян і Пасол Малдовы Віктар Сарачан.
На сцэне выступілі: інклюзіўны хор "Радасць душы", значную частку ўдзельнікаў якога складаюць невідучыя і са слабым зрокам дзеці, і народны вакальны ансамбль ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны, працы і Узброеных Сіл "Памяць сэрца".
Мітрапаліт Павел уручыў царкоўныя ўзнагароды лаўрэатам конкурсаў “Бібліятэка – цэнтр духоўнай асветы і выхавання”, “За маральны подзвіг настаўніка”, а таксама членам і кіраўнікам музычных калектываў “Памяць сэрца”, “Лёсы”, “Дабравест”.
Уладыка Экзарх звярнуўся да прысутных з прывітальным словам, у якім падкрэсліў вечную гістарычную значнасць усенароднага подзвігу, здзейсненага ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
Ад імя архіепіскапа Пінскага і Лунінецкага Сцяфана, які не змог прысутнічаць на форуме па стане здароўя, епіскап Барысаўскі і Мар'інагорскі Веніямін агучыў даклад “Праваслаўная Царква і Вялікая Айчынная вайна: духоўныя вытокі Вялікай Перамогі”.
З дакладам “Вопыт патрыятычнай дзейнасці Праваслаўнай Царквы ў гады Вялікай Айчыннай вайны і сучаснасць” выступіў Аляксандр Аляксеевіч Паўлоўскі, генерал-лейтэнант, доктар ваенных навук, ваенны эксперт.
Завяршылася пленарнае пасяджэнне Чытанняў выступленнем камернага хору "Дабравест" Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта культуры і мастацтваў.
29 і 30 лістапада працавалі іншыя Секцыі Чытанняў.
