XVIII Рэспубліканскія Свята-Ефрасіннеўскія педагагічныя чытанні

З мэтай рэалізацыі Праграмы супрацоўніцтва паміж Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь і Беларускай Праваслаўнай Царквой на 2015-2020 гады 31 кастрычніка - 1 лістапада 2019 года ў горадзе Полацку прайшлі XVIII Рэспубліканскія Свята-Ефрасіннеўскія педагагічныя чытанні на тэму «Духоўна-маральныя падставы грамадзянскага » (далей - чытанні).

У ходзе работы чытанняў абмяркоўваліся пытанні праваслаўнай асветы і духоўна-маральнага выхавання падрастаючага пакалення, абмен вопытам эфектыўнага ўзаемадзеяння ўстаноў адукацыі і Беларускай Праваслаўнай Царквы ў рамках секцый, педагагічных майстэрняў, дыскусійных пляцовак, навукова-практычных семінараў.

КАРОТКАЯ ІНФАРМАЦЫЯ ПРА ВЫНІКІ ПРАЦЫ ПЕДАГАГІЧНАЙ МАЙСТАРНАЙ

«ЭФЕКТЫЎНЫЯ ФОРМЫ І МЕТАДЫ ПРАЦЫ УСТАНОВ АДУКАЦЫІ ПА ПРАВАСЛАЎНЫМ КРАЯВЕДЗЕННІ»

Кіраўнік майстэрні: Кравец Аляксандра Яўгенаўна, загадчык аддзела краязнаўства і патрыятычнага выхавання УА «Рэспубліканскі цэнтр экалогіі і краязнаўства»

Колькасць удзельнікаў: 31 чал.

Колькасць выступленняў: 10.

У ходзе работы педагагічнай майстэрні "Эфектыўныя формы і метады работы ўстаноў адукацыі па праваслаўным краязнаўстве" абмяркоўваліся змястоўныя аспекты праваслаўнага краязнаўства ў сістэме адукацыйнага працэсу.

Асноўная задача работы педагагічнай майстэрні - актуалізацыя вопыту работы па праваслаўным краязнаўстве кожнага ўдзельніка майстэрні, з мэтай пашырэння іх сферы прафесійнай самасвядомасці, - была выканана.

У рамках педагагічнай майстэрні яе ўдзельнікамі былі прадстаўлены розныя формы і метады работы ўстаноў адукацыі па праваслаўным краязнаўстве.

Абрамовіч Святлана Сяргееўна, выхавацель ДУА «Яслі – садок № 25 г. Полацка» прадставіла распрацаваны курс заняткаў «Праваслаўнае краязнаўства. Святыні Полацкай зямлі» для выхаванцаў старэйшага ўзросту. Экскурсіі да помнікаў духоўнай культуры, дыдактычныя гульні, конкурсы чытальнікаў духоўнай паэзіі і прозы і іншыя мерапрыемствы, якія праводзяцца ў рамках курса, дазваляюць выклікаць у дзяцей і моладзі жывую цікавасць да праваслаўнай культуры.

Вопыт вывучэння гісторыі праваслаўя праз арганізацыю экскурсій, велапаходаў па святых мясцінах Лепельшчыны быў прадстаўлены Бабенка Аленай Іванаўнай, настаўнікам беларускай мовы ДУА «Старалядзенская яслі-сад – базавая школа Лепельскага раёна». У гэтай установе на базе 5 класа арганізаваны факультатыўныя заняткі "Асновы праваслаўнай культуры".

Кавалевіч Аляксандр Мікалаевіч, настаўнік гісторыі і грамадазнаўства ДУА "Воўчынская сярэдняя школа Камянецкага раёна" прадставіў адзін з напрамкаў праваслаўнага краязнаўства, які рэалізуецца ва ўстанове адукацыі - даследчую дзейнасць. Навучэнцамі падрыхтавана даследчая работа "Страчаныя храмы Камянетчыны", у рамках якой было праведзена вывучэнне гісторыі храмаў раёна, устаноўлены абставіны знішчэння праваслаўных цэркваў у ХХ стагоддзі. Сабраны звесткі аб кожнай з разбураных цэркваў, складзены рэестр. Пры зборы інфармацыі хлопцы выкарыстоўвалі афіцыйныя крыніцы, архіўныя даныя, жывыя сведчанні, адзначыў Аляксандр Мікалаевіч. Створаны канал на сэрвісе youtube, дзе размешчаны фільмы пра разбураныя святыні. Даследчая праца ў рамках праваслаўнага краязнаўства знайшла працяг у праекце аб прыдарожных крыжах Камянецкага раёна. Даследаваны прыдарожныя крыжы Камянецкага раёна, створана інтэрактыўная карта, якая дазваляе дэманстраваць даследчы відэаматэрыял.

“З вопыту работы па разпрацоўцы віртуальнай музейнай прасторы для фарміравання актыўнай грамадзянскай пазіцыі вучняў на базе гісторыка-краязнаўчага музея гімназіі” – гэта тэма, на якой акцэнтавала ўвагу ўдзельнікаў педагагічнай майстэрні Пахваленая Аліна Казіміраўна, кіраўнік народнага гісторыка-краязнаўчага музея, настаўнік беларускай мовы і літаратуры ДУА "Гімназія №25 г. Мінска".

«На нашу думку, праца над вэб-праектамі дазволіць вучням набыць навыкі, якія дапамогуць ім у далейшым ствараць уласныя інтэрнэт-прадукты для паспяховай самарэалізацыі. Мы прыйшлі да высновы, што сумесная творчая дзейнасць настаўнікаў, вучняў і іх бацькоў па разпрацоўцы віртуальнага музейнага асяроддзя садзейнічае фарміраванню іх камунікатыўных і медыйных кампетэнцый, росту матывацыі да вывучэння гісторыі роднага краю», – канстантавала Аліна Казіміраўна.

Актыўнае выкарыстанне інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій у справе духоўна-маральнага выхавання дзяцей і моладзі прадыктавана сённяшнімі рэаліямі, садзейнічае цеснаму ўзаемадзеянню педагогаў і навучэнцаў, якія сёння з'яўляюцца "спецыялістамі" па прымяненні тэхнічных сродкаў у даследчай краязнаўчай дзейнасці.

Радзецкая Ірына Яўгенаўна, настаўнік гісторыі ДУА «Сярэдняя школа № 2 г. Слоніма» са сваімі выхаванцамі літаральна «трымаюць гісторыю ў руках». Ірына Яўгенаўна прадставіла нетрадыцыйную форму арганізацыі працы ў рамках праваслаўнага краязнаўства з навучэнцамі - правядзенне археалагічнага лагера. Дыцкі турысцка-краязнаўчы лагер «Юны археолаг», сумесны праект з інстытутам гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі.

Кожны год на працягу дзесяці дзён у ліпені месяцы выхаванцы Ірыны Яўгенаўны становяцца ўдзельнікамі Лаўрышаўскай археалагічнай экспедыцыі. "Вячэрнія духоўныя вячоркі" ля вогнішча з гарачай гарбатай разам з ігуменам Яўсевіем спрыяюць духоўнаму ўмацаванню і дзяцей, і дарослых, - распавяла Ірына Яўгенаўна.

Дадзены праект уключае: летнюю палявую школу па навучанні тэхніцы вядзення археалагічных раскопак, інтэрактыўныя і адукацыйныя экскурсіі, удзел у майстар-класах і археалагічных даследаваннях пад кіраўніцтвам вучоных, а таксама лекцыйныя і практычныя заняткі. Ключавым момантам з'яўляецца спалучэнне археалагічных раскопак і гістарычнай рэканструкцыі, аднаўленне матэрыяльнай і духоўнай культуры той ці іншай гістарычнай эпохі і рэгіёна з выкарыстаннем археалагічных, выяўленчых і пісьмовых крыніц. Даследчы метад, які з'яўляецца цэнтральным у археалогіі ў цэлым і ў школьнай археалогіі ў прыватнасці - гэта вышэйшая форма выхавання творчай ініцыятывы навучэнцаў, іх самастойнасці. Рабяты становяцца не спажыўцамі гатовай інфармацыі, а ўдзельнікамі творчага працэсу, самастойна «здабываюць» гістарычныя веды, жывучы па законах Божым.

Цыганак Неаніла Львоўна, настаўнік-метадыст, выкладчык гісторыі і грамадазнаўства ДУА "СШ № 2 г. Асіповічы", у сваім выступленні "Жыццё протаіерэя Стэфана Кучынскага як узор маральных паводзін для сучаснай моладзі" пакрокава прадставіла шляхі даследавання ў рамках зададзенай тэмы.

Даведачна: Падчас Вялікай Айчыннай вайны «Стэфан Кучынскі не толькі хрысціў у праваслаўную веру, але і дапамагаў перапраўляць яўрэяў у глухія вёскі, дзе яны хаваліся ад фашыстаў ці сыходзілі ў партызаны, і так захавалі свае жыцці. Адзін са выратаваных, Барыс Грышановіч напісаў хадайніцтва аб прысваенні звання «Праведнік народаў свету» С.А. Кучынскаму, а мы сабралі і накіравалі ў аддзел Праведнікаў Мемарыяльнага інстытута Катастрофы і Гераізму еўрапейскага яўрэйства «Яд Вашэм» (Ізраіль) дакументы для прысваення гэтага звання протаіерэю С. Кучынскаму. У 2017 г. ганаровае званне «Праведнік народаў свету» прысвоена протаіерэю С.А.Кучынскаму (пасмяротна). Ён стаў другім праваслаўным святаром у Беларусі, якому прысвоена гэтае званне.

Прадстаўлены досвед працы вельмі актуальны, бо існуе яшчэ шмат белых плям у гэтым напрамку праваслаўнага краязнаўства. Жыццё святароў перыяду Вялікай Айчыннай вайны, іх маральны і грамадзянскі подзвіг не павінен быць забыты. Неаніла Львоўна ўказала шляхі даследавання ў дадзеным кірунку.

Багдановіч Алена Сяргееўна, метадыст аддзела турызму і актыўнага адпачынку ГУДА "Полацкі раённы цэнтр дзяцей і моладзі" прадставіла гісторыка-краязнаўчы праект "Полацк вачыма дзяцей ці горад у мініяцюры". Праект праводзіцца як цыкл асобных самастойных мерапрыемстваў, накіраваных на вывучэнне, збор матэрыялаў і рэканструкцыю гісторыка-культурнай спадчыны Полацкага рэгіёна.

У 2017 годзе быў рэалізаваны першы этап праекта «Полацак вачыма дзяцей ці горад у мініяцюры», вынікам якога стала стварэнне перасовачнай экспазіцыі гісторыка-архітэктурных макетаў горада Полацка. Усяго было выраблена 26 макетаў у маштабе 1.30 (у тым ліку праваслаўныя храмы).

У 2018 годзе быў рэалізаваны другі этап праектаКраіна майго дзяцінства». На працягу года творчыя групы выраблялі макеты і арт-аб'екты, аб'едзеныя паняццем "малая радзіма". Прэзентацыя праекта прайшла ў рамках святкавання Дня горада і была прадстаўлена на дзвюх пляцоўках: у раёне плошчы Свабоды і плошчы Францыска Скарыны.

У 2019 годзе у распрацаваны і рэалізуецца трэці этап – "Стужка часу". Па выніках рэалізацыі гэтага этапа плануецца стварэнне ў 10 установах агульнай сярэдняй і дадатковай адукацыі Полацкага раёна творчых гістарычных майстэрняў, якія займаюцца рэканструкцыяй і распрацоўкай анімацыйных гістарычных праграм па вывучаемым гістарычным перыядзе Полацкай гісторыі.

Праект, прадстаўлены Аленай Сяргееўнай, суправаджаўся відэа-прэзентацыяй, што дазволіла ўдзельнікам майстэрні ўбачыць практычны выхад усіх этапаў праекта, на свае вочы пераканацца ў зацікаўленасці дзяцей, педагогаў, мясцовай адміністрацыі і грамадскасці ў правядзенні падобнага роду мерапрыемстваў.

Саламаха Іна Васільеўна, настаўнік беларускай мовы і літаратуры, кіраўнік этнаграфічнага музея "Беларуская хатка" ДУА "Яслі-сад базавая школа №11 г. Полацка" прапанавала ў метадычную скарбонку педагагічнай майстэрні формы і метады работы этнаграфічнага музея "Беларуская хатка" ў рамках праваслаўнага краязнаўства. «Роля школьнага музея ўвесь час узрастае, таму што менавіта праз яго можна давесці да школьнікаў не толькі веды па гісторыі і культуры роднага краю, але і паказаць іх у цікавейшай форме, максімальна набліжанай да рэчаіснасці таго часу. А пры шырокім выкарыстанні інфармацыйных тэхналогій музей ператвараецца ў сапраўдны цэнтр фармавання духоўнай культуры і актыўнай грамадзянскай пазіцыі навучэнцаў», – адзначыла Іна Васільеўна.

Казлова Валянціна Сямёнаўна з'яўляецца кіраўніком рэсурснага цэнтра па духоўна-маральным выхаванні ДУА "Залужская сярэдняя школа Старадарожскага раёна", дзе з 2016 года працуе раённы рэсурсны цэнтр па духоўна-маральнаму выхаванню навучэнцаў на аснове праваслаўных традыцый беларускага народа. Валянцінай Сямёнаўнай быў зроблены акцэнт на сістэме работы рэсурснага цэнтра, на супрацоўніцтве з парафіямі, на мерапрыемствах з навучэнцамі... Паломніцкія паездкі і падарожжы па храмах гарадоў і Святых мясцінах з'яўляюцца лагічным працягам праводзімых мерапрыемстваў, дазваляючы дзецям набываць новыя веды.

Створана інтэрактыўная карта «Святыні Старадарожчыны». Выкарыстоўваючы карту можна, не выходзячы з дому, азнаёміцца з усімі аб'ектамі духоўнай культуры раёна і выбраць для сябе персанальны маршрут. Вядзецца праца па стварэнні віртуальных экскурсій па храмах Старадарожчыны.

Свірыдзенка Ганна Анатольеўна, педагог-псіхолаг ДУА "Гімназія №2 г. Пінска" пазнаёміла ўдзельнікаў педагагічнай майстэрні з гісторыка-краязнаўчым праектам "Айчыны зямной ласкі".

….«Каштоўнасць дадзенага праекту ў тым, што пры распрацоўцы маршрутаў выкарыстоўваецца найбагацейшы патэнцыял палескай зямлі. Праца вядзецца па прынцыпе "выдатнае - побач". Навучэнцы і дарослыя з вялікай цікавасцю знаёмяцца з гісторыяй сваёй малой Радзімы, шчыра дзівячыся яе багаццю, даведваюцца аб лёсах сваіх землякоў. Сапраўдная значнасць такіх паездак не ў тым, колькі фактаў запомнілі хлопцы, а ў тым, ці засталіся яны з глыбока асэнсаваным унутраным перакананнем, што духоўны і маральны шлях - шлях сапраўднага жыцця.

Змест праекта:

–на матывацыйным этапе навучэнцы ўключаюцца ў праект праз вывучэнне гісторыі і геаграфіі Пінскай дыяцэзіі. Формы работы: урокі духоўнасці, круглы стол, завочнае падарожжа, пасяджэнні бацькоўскага клуба "Школа кахання"; распрацоўка меркаваных маршрутаў, выкарыстоўваючы краязнаўчую літаратуру, існуючы наглядна-ілюстрацыйны матэрыял;

– на асноўным этапе навучэнцы ўключаюцца ў экскурсійную дзейнасць з наведваннем распрацаваных маршрутаў. Экскурсіі праводзяць юныя экскурсаводы гімназіі. Храмы, якія наведваюць удзельнікі экскурсій, з'яўляюцца культурна-гістарычнымі помнікамі праваслаўнага дойлідства, са сваёй багатай гісторыяй, пазнаваць якую вельмі цікава. Важным складнікам экскурсій з'яўляюцца гутаркі са святарамі, пробашчамі парафіяльных храмаў, сустрэчы з мясцовымі жыхарамі, прыхаджанамі. Размовы, наведванне храма паказвае навучэнцам, як праваслаўныя хрысціяне фарміруюць сваю асобу ў параўнанні з маральным чынам, эталонам, які яны знаходзяць у асобе Хрыста, у прыкладах біблейскіх герояў і святых, развіваюць свае станоўчыя якасці;

– на заключным этапе з удзельнікамі праводзіцца рэфлексія ў форме адказаў на пытанні, віктарын, арганізацыі гульні-падарожжа "Дарога да храма", напісання эсэ, з якіх фарміруецца "Дзённік вандроўцы". Затым класным кіраўніком праводзіцца маніторынг (анкетаванне) удзельнікаў праекта, афармляюцца новыя індывідуальныя турыстычныя маршруты, праводзіцца іх прэзентацыя, распрацаваны буклеты "Пінск праваслаўны", "Айчыны зямной ласкі", прысвечаны 30-годдзю аднаўлення Пінскай епархіі.

Вынікі рэалізацыі этапаў праекту рэгулярна асвятляюцца ў рэгіянальных сродках масавай інфармацыі»…

Тэмы, узнятыя выступоўцамі ў ходзе работы педагагічнай майстэрні, актуальныя і аб'яднаны імкненнем надаць рабоце па фарміраванні духоўнай і маральнай асобы мэтанакіраваны і дынамічны характар, павысіць яе якасць і дзейснасць.

"Метадычная скарбонка", створаная ўдзельнікамі педагагічнай майстэрні, уключае наступныя формы і метады работы ўстаноў адукацыі ў рамках праваслаўнага краязнаўства ў мэтах духоўна-маральнага выхавання дзяцей і моладзі:

стварэнне рэсурсных цэнтраў па духоўна-маральным выхаванні дзяцей і моладзі;

арганізацыя факультатыўных заняткаў "Асновы праваслаўнай культуры";

праектная дзейнасць;

арганізацыя экспедыцый, экскурсій, злётаў і лагераў праваслаўнага напрамку;

навукова-даследчая дзейнасць;

музейная дзейнасць;

выкарыстанне інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій.